BRAZYLIA                                                                                                                                                

Brazylia jest krajem wyżynnym. Tereny powyżej 300 m n.p.m. pokrywają około 70% powierzchni. Na północy kraju leży południowy fragment Wyżyny Gujańskiej. Znajduje się tu najwyższe wzniesienie kraju - Neblina, o wysokości 3014 m n.p.m. Znad falistej równiny wznoszą się strome, izolowane piaskowcowe wzgórza, o charakterystycznych kształtach stoliw.

 

Największą krainą geograficzną Brazylii jest Wyżyna Brazylijska. Położona jest ona na południe od Niziny Amazonki i zajmuje 60% powierzchni kraju. W rzeźbie wyżyny wyróżnić można kilka płaskowyżów, które porozdzielane są od siebie licznymi łańcuchami górskimi i głębokimi dolinami rzek. Wschodni kraniec wyżyny ma wysokość blisko 3 000 m n.p.m. Ku zachodowi i północy wyżyna stopniowo się obniża, a ku wybrzeżom Atlantyku opada stromą, prawie pionową krawędzią. Porozcinana jest głęboko wciętymi dolinami rzecznymi. Wody spływające z wyżyny tworzą tu wysokie wodospady.

Najbardziej znane kaskady znajdują się na rzece Iguaçu i uznawane są za jedne z najpiękniejszych wodospadów świata. Najwyższym wierzchołkiem wyżyny jest Bandeira (2890 m n.p.m.).

W wielu miejscach występują charakterystyczne wzgórza zbudowane z granitów, o kopulastym kształcie wielkich głów cukru. Na zachód od Płaskowyżu Centralnego znajduje się najbardziej rozległy na kontynencie obszar bagienny i torfowiskowy, zwany Pantanalem. Odznacza się stosunkowo niezmienionym środowiskiem i objęty jest ochroną jako park narodowy. Kraina ta przechodzi ku zachodowi w Mato Grosso, teren trawiastej sawanny.

Pomiędzy obydwiema wyżynami rozciąga się jeden z największych na świecie terenów nizinnych. W jego obrębie znajduje się największe dorzecze świata: Amazonka, wraz z ponad 200 dopływami, które zajmuje ponad 5 mln km2. Amazonka jest najdłuższą rzeką świata (6520 km), a płynące w jej dorzeczu wody stanowią 20% światowych zasobów słodkiej wody. Przy wysokich stanach wody przepływ w rzece może wynosić nawet do 300 000 m3/s. Na całym obszarze Brazylii Amazonka jest żeglowna, a jej szerokość przy ujściu wynosi 20 km.

 

Oprócz potężnego dorzecza Amazonki, ważne są dwa inne wielkie systemy rzeczne: La Platy (Paragwaju i Parany) na południu, a na wschodzie – Săo Francisco. Rzeki te, ze względu na występowanie w ich korytach licznych progów i wodospadów, są żeglowne jedynie na krótkich odcinkach. Z jezior większe znaczenie mają jedynie płytkie jeziora nadbrzeżne, w tym największe Lagoa dos Patos i Mirim.

Brazylia leży w strefie klimatów gorących. Na Nizinie Amazonki panuje klimat równikowy wilgotny. Średnie roczne temperatury nie są co prawda bardzo wysokie: 24-25°C. Jednak wysoka wilgotność powietrza z opadami rzędu 2 500 – 3 500 mm rocznie sprawia, że powietrze jest duszne i uciążliwe. Na Wyżynie Brazylijskiej dominuje natomiast typowy klimat zwrotnikowy, ze średnią temperaturą 19-26°C.

Latem wyraźnie zaznacza się tam pora deszczowa. W klimacie podrównikowym suchym położona jest północno-wschodnia część kraju. Zdarzające się tu susze często mają katastrofalny charakter. Południe Brazylii to strefa klimatów podzwrotnikowych z łagodnymi zimami i deszczami przez cały rok. Na większości obszaru mogą wystąpić sporadycznie zimowe przymrozki, stanowiące duże zagrożenie dla plantacyjnych upraw kawy. Dzieje się to za sprawą zimnych mas powietrza, które mogą napłynąć z południa, ze strefy antarktycznej.

W kraju tym świat przyrody ożywionej jest bardzo bogaty. Brazylia zajmuje pierwsze miejsce w świecie pod względem ilości gatunków ssaków naczelnych, płazów i roślin, trzecie miejsce w ilości gatunków ptaków, a czwarte – motyli i gadów. Lasy rosnące w dorzeczu Amazonki stanowią około 30% wszystkich lasów świata.
Największą atrakcją turystyczną są wodospady Iguaçu. Chętnie odwiedzane są również wybrzeża oraz tereny puszczy tropikalnej.

e-mail: tkierski@o2.pl

© 1B VLO POZNAŃ